اين منزل با بازگشت از مكّه و مدينه به وطن آغاز مى‏گردد و در اين منزل مسؤوليت، مشكل‏تر از منزل اوّل و دوّم است؛ زيرا در اين منزل وظيفه سالك، وظيفه پيامبران الهى است؛ چرا كه حاجيان سالك، اينك بايد به تبليغ رسالت‌هاى الهى در ميان ديگر مردمان بپردازند و اين، عين وظيفه انبياء است:

«أَلَّذينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ» [1]

 (پيامبران پيشين) كسانى بودند كه تبليغ رسالت‌هاى الهى مى‏كردند.

در منزل اوّل و دوّم « خود سازى» بود و در اين منزل «ديگرسازى» است، و ديگرسازى گرچه متوقف بر خودسازى است، امّا به اندازه‏ای مشكل است كه پيامبر گرامى اسلام«صلی الله علیه و آله و سلم» فرمودند:

«شَيَّبَتْنى سُورَةُ هُود لِمَكانِ قَولِه: فَاسْتَقِمْ كَما اُمِرْتَ وَ مَنْ مَعَكَ» [2]

سوره هود مرا پير كرد؛ چرا كه در اين سوره آمده است تو و «يارانت» بايد استقامت كنيد.

خودسازى« فَاسْتَقِمْ كَما اُمِرْتَ» [3] در سوره شورى نيز آمده است، ولى آنچه ريش و محاسن پيامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» را سفيد کرد، ديگرسازى« وَ مَنْ مَعَكَ» است.

سالك پس از بازگشت از مكّه و مدينه، بايد آنچه از آنجا به سوغات آورده است (خودسازى) عملاً به ديگران تزريق كند، گفتار و كردار و روش و منش او سرمشق براى ديگران باشد و اين بهترين هديه او براى ديگران است.

سالك بايد با اهتمامش به فرائض دينى و به ويژه نماز، آن هم در مسجد با جماعت، اهميّت اين عبادت بزرگ را به ديگران بفهماند. آن کسی كه در وقت نماز غفلت از نماز دارد و مشغول امور دنيا است، قطعاً از عمره خود بهره‏اى نبرده است و قرآن با وى به خطاب عتاب آميز، سخن مى‏گويد:

«فَوَيْلٌ لِلْمُصَلّينَ الَّذينَ هُمْ عَنْ صَلوتِهِمْ ساهُون» [4]

پس واى بر نمازگزارانى كه نماز خود را به دست فراموشى مى‏سپارند.

و نيز کسی كه پس از بازگشت از عمره، تارك خمس و زکات باشد، از نظر قرآن، هم مشرك است و هم كافر:

«وَ وَيْلٌ لِلْمُشْرِكينَ الَّذينَ لايُؤْتُونَ الزَّكوةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ» [5]

واى بر مشركان، همانها كه زكات را ادا نمى‏كنند و آخرت را منكرند.

همچنين بانوان باید پس از بازگشت از عمره، در حجاب، اسوه و الگوى ديگران واقع گردند.

مرد و زن عمره گزار بايد اخلاق اسلامى را در خانه و در ميان مردم عملاً تبليغ كنند و عفو و گذشت و ايثار و فداكارى، شعار آنها باشد و به ديگران روش «ديگرگرايى» را كه در قرآن بدان سفارش اكيد شده است، بياموزند:

«لِيُنْفِقْ ذُوسَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَليُنْفِق مِمَّا آتاهُ اللَّهُ» [6]

آنها كه امكانات وسيعى دارند، بايد از امكانات وسيع خود انفاق كنند و آنها كه تنگدستند از آنچه كه خدا به آنها داده انفاق نمايند.

پس به راستى كه اين منزل سوّم، بسيار مشكل است، ولى پاداش آن نيز به همان اندازه بالاست:

«مَنْ اَحْياها فَكَأَنّما اَحْيَا النَّاسَ جَميعاً» [7]

و هر كس انسانى را از مرگ رهايى بخشد، چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است.

از اين رو، سالك پس از طى منزل اوّل و دوّم، نكته‏اى را كه بايد در منزل سوّم در نظر داشته باشد، آن است كه اينك حساب وى در نزد خدا و اهل بيت«سلام الله علیهم» و نيز ديگر مردمان، غير از حساب عموم مردم است و با چشم ديگرى نگريسته مى‏شود.

حضرت آدم«سلام الله علیه» ترك اولائى بيش نكرد، ولى چون از خواص بود و چون آن ترك اولى سزاوار روح مقدّس وى نبود، با خطاب عتاب آميزى سقوط كرد:

«اِهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ» [8]

از آن  مقام عالى (بهشت) به  اين  مقام دانى (دنيا) همگى(به زمين) فرود آئيد در حالى كه بعضى دشمن ديگرى خواهيد بود.

و نيز حضرت يوسف صدّيق«سلام الله علیه» با آن مقام و منزلت، براى آن كه در زندان متوسّل به غير از خدا شد، قريب ده سال زندان او ادامه يافت:

«فَلَبِثَ فِى السِّجْنِ بِضْعَ سِنينَ» [9]

چند سال در زندان باقى ماند.

پس اگر سالك عمره گزار به وسيله‌ عمل ناروايش، ابهّت این عمل با فضیلت را در ميان مردم بى‏رنگ يا كم رنگ كند، گناه او به اندازه‏اى بزرگ است كه معلوم نيست موفّق به توبه شود.

قرآن در مورد چنين زائرى مى‏فرمايد: او نظير كسى است كه همه مردم جهان را كشته باشد:

«مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ اَو فَسادٍ فِى الْاَرْضِ فَكَأنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَميعاً» [10]

هر كس انسانى را بدون ارتكاب قتل يا فساد در روى زمين بكشد، چنان است كه گويى همه انسان‌ها را كشته و هر كس انسانى را از مرگ رهايى بخشد، چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است.

اين است كه امير مؤمنان«سلام الله علیه» حجّ را «آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و آزمايشى روشنگر و پاكسازى رسا و خالص كننده» مى‏شمارد. [11]

و از حضرت صادق«سلام الله علیه» منقول است كه پس از برشمردن اسرار حجّ ـ كه ما در ضمن مطالب گذشته از آن استفاده جستيم ـ مى‏فرمايد:

«وَ اسْتَقِمْ عَلى شُرُوطِ حَجِّكَ هذا وَ وَفاءِ عَهْدِكَ الَّذى عاهَدْتَ بِهِ مَعَ رَبِّكَ وَ اَوجَبْتَهُ اِلى يَومِ الْقيامَة» [12]

پس از حجّ گزاردن، بر اسرار و مراتب و منازل آن كه در سفر سلوكى‏ات، به چنگ آورده‏اى، و نيز بر وفاى عهدى كه در آن سفر با خداى خود، برقرار كرده‏اى، استقامت پيشه كن و تا روز قيامت بر آنها پايدار باش.

پی نوشت ها:

[1]. احزاب/39

[2]. الدرّ المنثور، ج 3، ص320

[3]. شوری/15

[4]. ماعون/5-4

[5]. فصّلت/7-6

[6]. طلاق/7

[7]. مائده/32

[8]. بقره/36

[9]. یوسف/42

[10]. مائده/32

[11]. نهج البلاغه، خطبه قاصعه

[12]. مصباح الشّريعه، باب22